Leren in stappen

Heerlijk leren

Zijn eerste mooie herinnering aan leren heeft Wim Jurg op de lagere school. De groep voor klas 2 van de lagere school (nu groep 4 van de basisschool) was net te groot voor een klas en daarom werden de kinderen zeer tegen hun zin in het nieuwe schooljaar verdeeld in twee groepen van 25 leerlingen. Wim had daarbij het geluk dat hij drie jaar dezelfde meester had: meester Van Dijk. Wanneer hij in die drie jaar een klassikale opdracht klaar had, had deze meester speciaal voor hem altijd een serie speciale suggesties klaar tot de volgende groepsopdracht. Hoogtepunt was de som die de meester achter op een bord had geschreven, waarbij Wim een week aan het rekenen was. Toen hij op vrijdag eindelijk aan het eind van de som was, stond er “x 0”. Dus was het antwoord ook ‘0’. Toen Wim op hoge poten bij de meester kwam om hem ter verantwoording te roepen voor deze belachelijk som, zei de meester vriendelijk tegen hem: “Misschien is het soms een goed idee voor je om eerst even naar het totaal te kijken voordat je begint?” Dat gaf Wim een echte aha-ervaring: “Mijn direct-beginnen-aanpak maakt dat ik het totaal helemaal niet zie!”.

Frustrerend leren

De schok kwam het jaar daarna. De beide groepen werden weer samengevoegd en de hele dag zaten 52 leerlingen hutje mutje in een te klein klaslokaal. Wim zat rechts vooraan op tachtig centimeter van de enige deur. Iedereen ging over zijn tafeltje heen naar hun eigen plekje. Wim moest dus wachten tot iedereen binnen was voordat hij achter zijn eigen tafeltje kon gaan zitten. En als de wiedeweerga wegwezen na afloop van de les om niet overlopen te worden door de buitenspeel-enthousiasten. Voor individuele aandacht had meester Plantinga geen tijd en ruimte. Wel voor het niveau dat ze allemaal moesten halen aan het einde van het jaar. De meester bewaakte de voortgang van alle leerlingen uiterst secuur. Na elke som of tekst moest Wim  wachten tot iedereen klaar was, voordat hij aan de volgende opdracht mocht beginnen.

Frustrerend leren in het kwadraat

De vervelendste leerervaring was voor Wim echter zonder meer de eerste schooldag. Juffrouw Eckhart begon met te vertellen wat je niet moest doen: niet het schuifje op de inktpotje in je tafeltje aan de kant schuiven en dan niet met je vingertje onder je tafeltje dit potje om hoogduwen. “En daar ging mijn potje inkt al … Moest ik voor de klas komen en ging de juffrouw laten zien wat er gebeurde met kinderen die niet luisterden. Ik moest mijn handen uitsteken. De juffrouw pakte de aanwijsstok en zei tegen de klas dat ze mijn type wel kende en mijn handjes net zo blauw zou slaan als ik mijn tafeltje had gemaakt. In mijn herinnering ben ik naar huis gevlucht en daar achter de bank gekropen met de mededeling dat ik nooit meer naar school ging. Mijn moeder overtuigde me ervan dat ik met schoonmaakmiddel, een borstel en veel oude lappen een kwartier voor schooltijd de klas in moest gaan en  gaan boenen. Toen ik zei dat ik het daarmee nooit schoon kon krijgen, zie ze dat het alleen maar ging om mijn ‘goede wil’ te laten zien. Tot mijn grote verbazing werkte dit ook nog! Briljant bedacht van mijn moeder.” Door zich ‘gewoon gedeisd te houden’ is het Wim gelukt het eerste schooljaar te overleven.

Talentontwikkeling

Vanaf het moment dat Wim zelf les ging geven in 1984 zijn de voorgaande schoolvoorbeelden en Wims persoonlijke ervaringen zijn inspiratiebron geweest. Kern was daarbij altijd de persoonlijke relatie: leren vraagt om openheid en daarvoor is vertrouwen van de student in de goede bedoelingen van de docent essentieel. Tot dit jaar hield Wim het bij het verwoorden van zijn leermethode bij metaforen: “Laat je vijf talenten groeien tot tien of maak van twee talenten vier, maar begraaf je talenten niet (talenten-metafoor); het gaat hierbij niet alleen om je eigen individuele roeping, maar ook om je sociale verantwoordelijkheid voor de samenleving als geheel. Onze grootste angst is niet dat we niets voorstellen, maar juist dat we er toe doen (Marianne Williamson); het gaat er om onze individuele sociale roeping te vinden zonder ons te druk te maken over wat anderen ervan vinden (Apple’s Crazy Ones); om meer te zijn dan een steen in de muur van een ander (Pink Floyd’s Just another Brick in The Wall); leren kan alleen in dialoog met anderen, omdat we geen Baron van Münchausens zijn die zich uit het moeras om hoog kunnen trekken aan onze eigen haren.”

Ervaringsgericht leren

Kennelijk kan iets goed werken zonder dat je precies weet waarom, want pas vorig jaar heeft Wim ontdekt dat zijn werkwijze helemaal aansluit bij de ervaringsgerichte leertheorie van Kolb (1939 -), die veel beter onderbouwd is dan Wim tot dan toe had gedacht. Tot dan was Wims kennis over Kolb beperkt tot de vier leerstijlen, maar was Kolbs focus op de leercyclus Wim eigenlijk ontgaan. Eigenlijk ontdekte Wim de diepgang ‘toevallig,’ omdat hij was gevraagd door een cursuscentrum om hun leervisie op te schrijven vanuit Kolb. Dit tekent Wims eigen leerstijl en verklaart ook meteen zijn fascinatie met de Just do it-merkbelofte van Nike. Tekenend is bijvoorbeeld dat Wim nu pas zag dat hij het woord ‘ervaren’ in een dubbele betekenis gebruikte op zijn eigen website. Aan de ene kant is ervaren een subjectieve, persoonlijke interne toestand als in de hierboven beschreven schoolervaringen; aan de andere kant is het een feitelijke, externe realiteit als in 35 jaar merkervaring. Een dubbelzinnigheid die het belang aangeeft van de transactie tussen onze roeping en de mogelijkheden die de wereld hier-en-nu voor ons biedt.

Klassieke leermodel

De aanpak van Juffrouw Eckhart en Meester Plantinga noemt Kolb het klassieke leermodel. Hierbij gaat het om overdracht van kennis via standaardboeken door leraren die niet alleen alles weten op hun vakgebied, maar ook nog eens precies weten wat goed is voor ‘hun’ leerlingen. Het (impliciete) doel is daarbij dat ze na afloop van de lessen allemaal dezelfde leerdoelen hebben behaald. De docent richt zich op onze feitenkennis (semantisch geheugen), en dan ook nog eens op datgene wat we volgens haar of hem niet weten; voor wat we wel denken te weten is weinig aandacht (episodisch geheugen). Dus is er ook geen aandacht voor de persoonlijke spanning, die leren vanzelfsprekend oproept. Wat Kolb Wim hier heeft gebracht, is dat Wim nu beter kan verwoorden wat in dit klassieke model voor hem ontbreekt.

Onbewust begrijpen

Bij onbewust begrijpen gaat het om ‘intern weten’, om ‘kennis van’. Het is een direct, hier-en-nu, oordeel over wel/niet OK zijn van een specifieke situatie (prehensie genoemd door Kolb, en systeem 1-denken door Kahneman (2012). Kolb onderscheidt twee vormen van onbewust begrijpen: concreet en abstract. Bij concreet leren begrijpen we iets via ons lichaam (apprehensie bij Kolb), zoals bij het leren fietsen en zwemmen.Bij onbewust abstract leren begrijpen we via onze cognitieve schema’s (comprehensie), zoals bij leren biljarten of golfen.

Bewust begrijpen

Bij bewust begrijpen gaat het om ‘extern weten’, om ‘kennis over’. Door ervaringen te verwoorden worden ze beter hanteerbaar en ontdekken we inconsistenties in onze onbewuste kennis (ook wel reflectie-in-actie, bij Kahneman systeem 2-denken). Bij bewust intern begrip brengen we in dialoog met anderen onze gevoelens, gedachten en wensen onder woorden en verhelderen we ons conceptuele schema (intensie genoemd door Kolb). Deze reflectie is een oordeel-loze bewustwording van ons wereldbeeld. Bij extern bewust begrip gaat het om het bepalen van onze actiemogelijkheden in de wereld om ons heen op basis van onze (aangepaste) cognitieve schema’s (extensie bij Kolb).

Vier leerstappen

Kennis bestaat bij Kolb dus uit de bewuste (aanpassing van onze) cognitieve schema’s op basis van doelgerichte reflecties, theorieën en acties. Het onderscheid tussen onbewust concreet en abstract leren en het bewust begrijpen door reflectie of actie, resulteert in vier stappen, waarbij de start verschilt per persoon en per situatie.

1. Doen: meteen in actie komen en onbewust begrijpen een prima begin vinden; hier beschreven in Wims leervisie op talentontwikkeling
2. Waarnemen: observeren van en reflecteren op eerdere acties om deze te begrijpen; zoals hier beschreven in Wims reflectie op deze ontwikkeling
3. Nadenken: een praktische oorzaak-gevolg-theorie om de reflecties te begrijpen; hier is dit de leertheorie uit Experiential learning van Kolb (2015)
4. Toepassen: een probleemoplossende actie passend in de theorie; zie Wims toepassing van Kolb-leermodel bij Basisopleiding Merkopstelling.

Kenmerkend is dat als je gezond wilt functioneren, je begint met  de leerstap die je voorkeur heeft en dat  je keer op keer de gehele leercyclus opnieuw doorloopt. De test van je eigen startpunt (je favoriete leerstijl) kun je bijvoorbeeld doen op 123test, thesis.nl of testcentrumgroei.

Wims toepassing

In de Basisopleiding Merkopstelling ziet Wims uitwerking van Kolbs leermodel er nu als volgt uit.

1. De deelnemers beginnen ‘gewoon’ met het begeleiden van een opstelling en het maken van een verslag van de opstelling voor een opdrachtgever op basis van de video-opname (doen)
2. Ze bekijken de video-opname nogmaals, maar nu om te reflecteren op hun begeleiding (waarnemen)
3. Wim geeft schriftelijk feedback op deze leercyclus per deelnemer met verwijzing naar theorie, die vervolgens gezamenlijk wordt besproken (nadenken)
4. Ze noteren waar ze de volgende keer extra op gaan letten bij de begeleiding (toepassen)
5. De deelnemers begeleiden een volgende opstelling en maken een verslag daarvan voor de opdrachtgever (doen)
6. Etc.

Wims rol varieert daarbij van coach bij het doen, via facilitator bij het waarnemen en expert bij nadenken, tot trainer bij het toepassen; en vervolgens weer coach bij het doen, etc. Elk einde is dus meteen een nieuw begin.

Bewust leren je merk te activeren?

Wees slim, neem Wim:

06 107 44 198  / merkontwikkeling@wimjurg.nl